Ο Marcelo Bielsa είναι αναμφίβολα από τις πιο ξεχωριστές φιγούρες στο παγκόσμιο ποδοσφαιρικό στερέωμα. Ανήκει στην (όλο και πιο σπάνια) ευλογημένη κατηγορία ανθρώπων που έχουν κάνει το χόμπι τους επάγγελμα. Η μοναδικότητα στο φαινόμενο Bielsa έγκειται στο ότι η εμπορευματοποίηση του πάθους του δεν έχει οδηγήσει στην απομάγευση, σε τακτικισμούς ή συμβιβασμούς. Αντίθετα, ένας εκ των κορυφαίων επαγγελματιών της προπονητικής παραμένει «ταπεινός ζητιάνος του καλού ποδοσφαίρου» (κατά Galeano στα «Χίλια πρόσωπα του ποδοσφαίρου»). Η περίπτωση Bielsa δεν μπαίνει εύκολα σε καλούπια, δεν μπορούμε να του φορέσουμε εύκολες ταμπέλες. Δεν είναι, με όρους αγοράς, ούτε coach-διαχειριστής υλικού, ούτε manager-διοικητής ανθρώπινου δυναμικού. Παραμένει αιώνια πιστός γκουρού της τακτικής, master του «οργανωμένου χάους». Χωρίζει το γήπεδο σε απόλυτα συμμετρικές ζώνες, καλουπώνει την αυθορμησία και τακτοποιεί στο χώρο τις ενστικτώδεις αντιδράσεις των παικτών. Παράλληλα, κατορθώνει το φαινομενικά ακατόρθωτο, να παρουσιάζει στο μάτι του θεατή ένα παιχνίδι-προϊόν ακόμα πιο αυθόρμητο και διασκεδαστικό από το παιχνίδι που παίζαμε μικροί κι ανέμελοι στην αλάνα.
Μετά από μια εξαιρετικά σύντομη και αδιάφορη καριέρα ποδοσφαιριστή, καλύπτοντας τις θέσεις της άμυνας (μεταξύ άλλων στη Νιούελς Ολντ Μπόις και στην Αρχεντίνο), στα 25 του χρόνια εγκατέλειψε την ενεργό δράση. Ο Αργεντίνος football philosopher, o loco (τρελός) του παγκόσμιου ποδοσφαίρου, ξεκίνησε την προπονητική του καριέρα από τα τμήματα υποδομής της Νιούελς (την αιώνια αντίπαλο της Ροζάριο, αγαπημένης ομάδας του πατέρα του). Μετά το επιτυχημένο του πέρασμα από όλη την ιεραρχία του αργεντίνικου συλλόγου, ανέλαβε την τεχνική ηγεσία της πρώτης ομάδας το 1990. Αφού περιπλανήθηκε στην Κεντρική (Μεξικό στον πάγκο της Άτλας και της Αμέρικα) και Νότια Αμερική (Αργεντινή σε Νιούελς και Βελέζ), πέρασε για πρώτη φορά στην άλλη όχθη του Ατλαντικού το 1998 αναλαμβάνοντας την Εσπανιόλ. Το πέρασμά του αποδείχθηκε εξαιρετικά βραχύβιο, καθώς ο Bielsa βρέθηκε ενώπιον της μεγαλύτερης (μέχρι τότε και κατά πάσα πιθανότητα διαχρονικά) πρόκλησης της προπονητικής του διαδρομής, να λάβει θέση στον πάγκο της εθνικής ομάδας της χώρας του, της μυθικής Albiceleste. Στην Εθνική Αργεντινής έμεινε συνολικά έξι χρόνια (1998-2004) παρουσιάζοντας χορταστικό θέαμα, αλλά με χτυπητά σκαμπανεβάσματα ως προς τα αποτελέσματα. Μετά τον αποκλεισμό της Αργεντινής στον προημιτελικό του Μουντιάλ του 1998 (με το γκολ-ποίημα του καλλιτέχνη Ντένις Μπέργκαμπ), η ομοσπονδία της χώρας ανέθεσε την τεχνική ηγεσία στον Bielsa με στόχο την κατάκτηση του επόμενου Παγκοσμίου Κυπέλλου. Στα προκριματικά της ζώνης της Λατινικής Αμερικής η ομάδα πήγαινε τρένο, την ίδια ώρα που η αιώνια αντίπαλος Βραζιλία (μελλοντική θριαμβεύτρια) χώλαινε. Το υλικό υποσχόταν πολλά (μεταξύ άλλων Μπατιστούτα, Ζανέτι, Αγιάλα, Κρέσπο, Βερόν, Σιμεόνε και τρεις wannabe διάδοχοι του Ντιεγκίτο, Ορτέγα, Αϊμάρ και Γκαγιάρδο), αλλά τα γήπεδα της Άπω Ανατολής αποδείχθηκαν τάφρος για τις ελπίδες των φίλων της Αργεντινής. Ο αποκλεισμός από τη φάση των ομίλων ήταν μια άκρως δυσάρεστη έκπληξη, ένα κλασικό ποδοσφαιρικό δράμα διανθισμένο με μπόλικη γκίνια, επιθετική δυστοκία και παροιμιώδη αφέλεια. Η Ομοσπονδία αναγνώρισε τη συνεισφορά του Bielsa στην παραγωγή παιχνιδιού της ομάδας και του έδωσε μια δεύτερη ευκαιρία. Τον έχρισε υπεύθυνο να διαχειρισθεί δύο νέες προκλήσεις για το αντιπροσωπευτικό συγκρότημα της χώρας, το Κόπα Αμέρικα και τους Ολυμπιακούς Αγώνες του 2004. Το Κόπα Αμέρικα ήταν για ακόμα μια φορά η καταραμένη διοργάνωση των Αργεντίνων, έφτασαν στην πηγή (τελικό), αλλά δεν ήπιαν νερό, χάνοντας από την ευχάριστη έκπληξη Περού. Ωστόσο, στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας, μια πολύ ταλαντούχα φουρνιά νεαρών ποδοσφαιριστών (Ντ’ Αλεσάντρο, Χάιντσε, Μασεράνο, Σαβιόλα, Τέβες με αρχηγό τον πολύπειρο Ρομπέρτο Αγιάλα) υπό την καθοδήγηση του Μπιέλσα έφερε το χρυσό μετάλλιο στη χώρα και τη Λατινική Αμερική γενικά για πρώτη φορά μετά από 76 χρόνια. Για τρία χρόνια ο Bielsa αρκέστηκε στο να κάνει αυτό που του αρέσει πιο πολύ από οτιδήποτε, να παρακολουθεί σαν μανιακός ποδόσφαιρο, να αποσύρεται στη μοναξιά του φιλοσοφώντας το παιχνίδι, να συνδιαλέγεται με κορυφαίους προπονητές βάζοντας την ανεξίτηλη σφραγίδα του στην εξέλιξη του αθλήματος. Η πρόταση της Εθνικής Χιλής ήταν ο αναγκαίος κρότος που διέκοψε τη ραστώνη διαρκείας του. Στα τέσσερα χρόνια που έμεινε στον πάγκο της Χιλής, έγραψε με χρυσά γράμματα το όνομά του στην ιστορία του ποδοσφαίρου της χώρας. Πλέον λατρεύεται με τιμές λαϊκού ήρωα και όλοι οι διψασμένοι για μπάλα κάτοικοι του χιλιοταλαιπωρημένου από φτώχεια και δικτατορίες λατινοαμερικάνικου κράτους πίνουν νερό στο όνομά του. Από την πρώτη του ημέρα έθεσε σε εφαρμογή καινοτομίες εξαιρετικά προχωρημένες ακόμα και εν έτει 2016 (full aggressive 3-3-1-3, διαρκής εναλλαγή θέσεων, πλάγιοι παίκτες που καλύπτουν όλη την πλευρά, ενδιάμεσος ρόλος μεταξύ σέντερ μπακ και αμυντικού χαφ). Το ξεκίνημα στα προκριματικά του Μουντιάλ του 2010 ήταν από νωθρό έως προβληματικό (αποκορύφωμα οι εντός έδρας ήττες με 3-0 από Παραγουάη και Βραζιλία). Το κλίμα άλλαξε άρδην η νίκη επί της ιδιαίτερης πατρίδας του μετά από κοουτσάρισμα-masterclass με 1-0. Μετά από εντυπωσιακή πορεία στη συνέχεια, η Χιλή επέστρεψε με σχετική άνεση σε τελική φάση Παγκοσμίου Κυπέλλου για πρώτη φορά μετά το 1998 (με το φονικό δίδυμο Σάλας-Ζαμοράνο). Στα γήπεδα της Νοτίου Αφρικής, η εξαιρετική φουρνιά παικτών που ανέδειξε ο Bielsa (Αλέξις Σάντσες, Βιδάλ, Ίσλα, Σουάζο, Βαλντίβια) παρέδωσε μαθήματα ισορροπημένου και θεαματικού ποδοσφαίρου (ιδίως στην ήττα με 2-1 από την ανίκητη τότε Ισπανία), φτάνοντας στη φάση των νοκ άουτ, όπου έχασε με 3-0 (την αδικεί η έκταση του σκορ) από τη Βραζιλία. Ο Bielsa, μετά την άκρως επιτυχημένη παρουσία της ομάδας, ήταν ήδη talk of the town στη Χιλή και ανανέωσε τη συνεργασία του (μετά από επίμονες παρακλήσεις του θερμού κοινού) μέχρι το 2015. Ωστόσο, η αλλαγή στη διοικητική ηγεσία της Ομοσπονδίας της χώρας οδήγησε τον αντισυμβατικό Loco στην έξοδο, μόλις 6 μήνες μετά την ανανέωση του συμβολαίου του. Ένας outside the box περιηγητής στον (μαγικό όσο και κυνικό) κόσμο του ποδοσφαίρου δεν θα μπορούσε παρά να αναζητήσει τον επόμενο προορισμό του σε ένα ιδιόμορφο club. Η Αθλέτικ Μπιλμπάο, το καμάρι των Βάσκων, έμοιαζε με ιδανική επιλογή, με απάνεμο λιμάνι όπου η φουρτουνιασμένη ψυχή και το θυελλώδες μυαλό του Bielsa θα ήταν δυνατό να βρει τη γαλήνη του. Η πρώτη του χρονιά (2011-12) σφραγίζεται από την ονειρική πορεία μέχρι τον τελικό του Europa League. Ειδικά η νίκη με σπουδαία εμφάνιση στο Ολντ Τράφορντ (1-2 αντί για 1-5) και κυρίως τα άκρως εγκωμιαστικά λόγια του κορυφαίου football manager ever, Sir Alex, αποτελούν παράσημο στην προπονητική διαδρομή του Loco. Αποκλείοντας μετά τη Γιουνάιτεντ, κατά σειρά, τη Σάλκε του Ραούλ στα προημιτελικά και τη Σπόρτινγκ Λισαβόνας στον ημιτελικό έφτασε μέχρι το τέλος της διαδρομής, όπου παραδόθηκε με 3-0 στις ορέξεις της Ατλέτικο Μαδρίτης, στη δαιμονιώδη φόρμα του Φαλκάο. Άλλο ένα επίτευγμα του Bielsa ήταν η υπόκλιση του μαθητή του, Πεπ, στον χαμένο τελικό του Copa Del Rey (3-0 από τη Μπάρτσα). Η επόμενη σεζόν, όμως, ήταν καταστροφική. Η αποχώρηση του στυλοβάτη της μεσοαμυντικής γραμμής, Χάβι Μαρτίνεθ, για τη Μπάγερν και ο επιβαλλόμενος παραγκωνισμός του γκολεαδόρ Γιορέντε (λόγω διαφωνιών με τη διοίκηση για την ανανέωση του συμβολαίου) έπληξαν ανεπανόρθωτα τη δομή των Βάσκων, οι οποίοι τερμάτισαν στην απογοητευτική 12η θέση. Ο Bielsa έλυσε το συμβόλαιό του (μετά από σύγκρουση με τη διοίκηση) τον Ιούνιο του 2013. Αφού έκανε το συνηθισμένο του διάλειμμα (αποφόρτισης και συνάμα περισσότερης ενασχόλησης με την ποδοσφαιρική του τρέλα), επέστρεψε στους πάγκους αποδεχόμενος την πρόκληση της φιλόδοξης, αν και παρηκμασμένης, Μαρσέιγ. Στο πρώτο μισό της σεζόν 2014-2015 η ομάδα απέδιδε εκπληκτικά. Φτιάχνοντας ένα σύνολο ταχυδύναμων εργατών με αξιοζήλευτους αυτοματισμούς και πρωτομάστορες τον Παγέ και τον Ζινιάκ, έπαιζε το καλύτερο ποδόσφαιρο στη Γαλλία και ήταν μπροστά στο βαθμολογικό πίνακα ακόμα και από τους πανάκριβους (με αραβικά κεφάλαια) αστέρες της Παρί Σεν Ζερμέν. Στο δεύτερο γύρο η απόδοση έπεσε αισθητά λόγω τραυματισμών, ανεπαρκών επιλογών για rotation και της εμφάνισης νεφών στις σχέσεις του Loco με ακόμα έναν διοικητικό μηχανισμό. Η ομάδα κατόρθωσε έστω και την τελευταία στιγμή να σώσει το εισιτήριο για το Europa League. Η αποτυχία εξόδου στο Champions League οδήγησε τη διοίκηση της Μαρσέιγ να βγάλει στο σφυρί όλα τα πολύτιμα περιουσιακά στοιχεία της ομάδας το καλοκαίρι του 2015 και η ρήξη με τον ασυμβίβαστο Αργεντίνο ήταν αναπόφευκτη. Η εντός έδρα ήττα από την Καέν στην πρεμιέρα του πρωταθλήματος απλώς επιβεβαίωσε και επίσημα την υφέρπουσα σύγκρουση, με τον Bielsa να υποβάλει την παραίτησή του (παρά την βαθιά αγάπη που του είχαν οι φίλαθλοι της ομάδας και οι εραστές του καλού ποδοσφαίρου). Μετά την παραίτησή του έκανε την πρόβλεψη ότι εξαιτίας των ολέθριων λαθών της διοίκησης και της σημαντικής αποδυνάμωσης του ρόστερ, η ομάδα αποκλείεται να εξασφάλιζε ευρωπαϊκό εισιτήριο στο τέλος της χρονιάς. Η διοίκηση τον θεώρησε καταστροφολόγο και πίστεψε ότι αναθέτοντας την τεχνική ηγεσία στον ικανότατο διαχειριστή προσωπικοτήτων Μίτσελ θα άλλαζε η εικόνα προς το καλύτερο. Επιβεβαιώθηκε και με το παραπάνω η πρόβλεψη του Bielsa, σε τέτοιο βαθμό μάλιστα που μέχρι την απόλυση του Μίτσελ η Μαρσέιγ, μένοντας 8 ολόκληρους μήνες χωρίς νίκη στο σπίτι της (Βελοντρόμ), έφτασε να κινδυνεύει με υποβιβασμό. Ο Loco ενσαρκώνει στο παγκόσμιο ποδόσφαιρο την τρέλα, όπως την αντιλαμβανόταν ο Φουκώ, δηλαδή ως μια απόκλιση από την ανιαρή κανονικότητα του μέσου ανθρώπου. Ωστόσο, ο Bielsa δεν είναι ένας απόβλητος, ένας outsider της ανταγωνιστικής συμβίωσης, όπως οι «τρελοί» στην δυστοπική κοινωνική πραγματικότητα, αλλά ο αξιοσέβαστος παράξενος της διπλανής πόρτας που παρέχει αφειδώς την τεχνογνωσία του στην ελίτ του αθλήματος. Πολλοί κορυφαίοι προπονητές (Μαρτίνο, Ποκετίνο, Σαμπάολι και ,φυσικά, Γκουαρδιόλα) θεωρούν τον Αργεντίνο football philosopher μέντορά τους. Ο Πεπ, μάλιστα, πριν τη μεγαλύτερη πρόκληση της καριέρας του (την ανάληψη της τεχνικής ηγεσίας της Μπάρτσα) επισκέφθηκε τον Αργεντίνο στο απομονωμένο από την «πολλή συνάφεια του κόσμου» ράντσο του, για να ζητήσει τις πολύτιμες συμβουλές του. Ο Loco καταφέρνει να κινείται μέσα κι έξω από τον κύκλο του ποδοσφαιρικού χρηματιστηρίου, κρατώντας τη μετοχή του διαχρονικά ψηλά. Μπορεί να δίνει με ευχαρίστηση τα φώτα του στην ελίτ, αλλά ο ίδιος είναι πολύ extreme για να αναλάβει τις τύχες ενός super club. Η νίκη πάση θυσία, το αποτέλεσμα ως αυτοσκοπός δεν ταιριάζουν με την ιδιαίτερη φύση του, η οποία απαιτεί απαρέγκλιτα εξουθενωτικούς ρυθμούς (άρα καμία σκέψη διαχείρισης αποτελέσματος με χαμηλό τέμπο) και νίκες με στιλ. Επίσης είναι εξαιρετικά ιδιόρρυθμος για να διατηρήσει καλές σχέσεις για πολύ καιρό με πολυδιαφημισμένους παίκτες και υπερφιλόδοξους παράγοντες. Στο πολύπαθο ελληνικό ποδόσφαιρο, πάντως, η (μάλλον απίθανη) παρουσία του Bielsa θα ήταν μια επανάσταση, παρόμοιας εμβέλειας με το total football της ΑΕΚ του Φάντροκ τη δεκαετία του 70. Το ολοκληρωτικό ποδόσφαιρο των Ολλανδών σε λάτιν ρυθμούς (φιλοσοφία ζωής του Loco) θα λειτουργούσε σαν ωστικό κύμα που θα έδινε ζωντάνια στο βάλτο του εγχώριου παρασκηνίου, σαν αχτίδα φωτός στη βαριά σκιά της καθ’ ημάς μελαγχολίας. Αν και πολύ φοβάμαι ότι ο ασυμβίβαστος Bielsa δεν θα έκανε ούτε παρέλαση σε ένα πρωτάθλημα που μαστίζεται από την ανυπομονησία του οπαδού-επιστήμονα/προπονητή της κερκίδας και από τους λεονταρισμούς των διαπλεκόμενων μεγαλοπαραγόντων…
0 Comments
|
Author |